‘Kukla Sulak Alanı Kuş Gözlem Merkezİ’ Projesİ

Kukla Sulak Alanı’nın Kuş Gözlem Merkezi haline getirilmesi fikri Kıbrıs’ta yerli ve yabancı kuş gözlemcilerin ziyaret edebileceği bir yer yaratma hayalimizle şekillendi. Kuzey Kıbrıs’ta bir ilk olan bu merkez bölgenin –ve dolayısıyla adanın- kuş gözlemcilerinin zevkle ziyaret edeceği yerlerden biri haline gelmesine katkı sağlayacak.

Bu fikrin ilk basamağı olan ‘Kukla Sulak Alanı Kuş Gözlem Merkezi’ projesi Beyarmudu Belediyesiile Avrupa Birliği (AB) Kıbrıs Türk Toplumuna Yardım Programının bir parçası olan Kırsal Kalkınma Sektör Programı’na (KKSP) bağlı Köy Girişimleri ile Toplum Kalkınması destek programı kapsamında finanse edilmektedir.

PROJENİN AMACI

Genel amacımız, doğal değeri en küçümsenen yerinden başlayarak, adanın doğal mirasını korumaktır.
Bunu da Kıbrıs’ı ‘kuş gözlemcinin gidilecek yerler listesi’ne ekleyerek başarmayı hedefliyoruz. KUŞKOR Kuzey Kıbrıs Kuşları ve Doğayı Koruma Derneği

Kuş gözlemi kuşları izleme sporudur. Özetle, kuşların türünü, yerini, sayısını belirlemek ve doğal ortamlarındaki davranışlarını izlemek anlamına gelir. Pek çok kuş gözlemci ziyaret ettikleri yerlerde yaptıkları kuş gözlem faaliyetlerinin notlarını tutar ve bu bilgileri KUŞKOR gibi bölgesel doğa koruma dernekleri ile paylaşır. Böylece yerel dernekler eldeki veriden yararlanarak koruma ve izleme çalışmalarını doğru planlayabilir. Aynı zamanda bu gözlemler çevrede meydana gelen değişiklikleri anlamamıza da yardımcı olur. Kuşlar çevre koşullarındaki değişimlere hızlı tepki veren hassas hayvanlardır. Bu nedenle gösterge tür olarak görev yaparlar. Yani, davranışlarındaki değişikliklerle çevre sorunları hakkında bizi uyarırlar. Örneğin, tarım alanlarında aşırı ilaç kullanımı gibi bölgesel sorunlardan tutun da iklim değişikliği gibi uluslar arası çevre problemlerine kadar pek çok soruna dikkat çekebilirler.

Kuş gözlemciler içinse kuş gözlemi yeni yerleri keşfetmek için en geçerli bahanedir. Bir bölgede yaşayan tüm kuş çeşitlerini görmek o bölgedeki her tür alanı ziyaret etmeyi gerektirir. Yani, sadece görece korunmuş doğal alanları gezmek yetmez; atık arıtma, çöplük ve maden ocağı gibi pek çok değişik yeri dolaşmak da aynı derecede önemlidir. Bu sayede ekonomik olarak itilmiş, yani geleneksel turizm kapsamına alınmayan bölgeler de kalkındırılabilir. Sonuç olarak, kuş gözlem turizmi koruma ve kullanma anlayışının geliştirildiği sürdürülebilir kalkınma çalışmalarında ön plana çıkan yaygın bir faaliyettir. Örneğin, Amerika Birleşik Devletleri 2006 yılında kuş gözlem endüstrisine bağlı seyahat ve araç gereç satışından 82 milyar dolar, 671,000 kişiye iş ve bunlara bağlı vergilerden 11 milyar dolar gelir elde etmiştir (U.S. Fish and Wildlife Service, 2009).

Kıbrıs kuş varlığı bakımından hem ulusal, hem de uluslar arası ölçekte önemli bir ülkedir. Bugüne kadar adada 380 kadar tür kaydedilmiştir; ki adada yaygın olan bazı türleri Avrupa’da görmek çok zordur. Bu türlerin yaklaşık 200 kadarı Avrupa, Avrasya ve Orta Doğu arasında göçüp duran yaygın göçmen kuşlardır. Kıbrıs diğer tüm Avrupa Birliği ülkelerinden daha yüksek kuş endemizmine sahiptir – 2 tür ve 5 alttüre ev sahipliği yapar. Sahip olduğu endemik türlerden dolayı da Endemik Kuş Alanı’nın (EKA) Avrupa Birliğin’deki tek temsilcisidir. Bu nedenle, dünyanın pek çok yerinden kuş gözlemci özellikle bu türleri görebilmek için adayı ziyaret etmektedir. Buna rağmen, yerel hakın ve makamların konu hakkındaki bilinçsizliği bu sektörün gelişmesini engellemektedir.

PROJE NEREDE YÜRÜTÜLMEKTEDİR?

Doğu Mesarya Ovası çoğunlukla düzlüklerden oluşan geniş bir alandır. Kuzey’de Beşparmak Dağları ve güneyde Trodos Dağları ile sınırlıdır ve Lefkoşa ile Mağusa arasında kalan alanı kaplar. Alanın büyük bir bölümü zeytin, keçiboynuzu (harnup) ve badem gibi ağaçların dağınık olarak bulunduğu ve çoğunlukla okaliptüsten (efgalipto) oluşan ağaçlıkların yer aldığı devasa tahıl tarlalarından meydana gelir. Kışta alanı besleyen dere ve hendeklerden oluşan su ağı yazda kurur. Baharda öbek öbek kır çiçekleri ile renklenen yeşil arpa ve buğday tarlaları, yazda yerini güneş tarafından kavrulan hasat edilmiş ovalara bırakır; böylece alanda toprak rengi ağır basar. Genel yapısından anlaşılacağı gibi bu geniş ovada yoğun tarım faaliyetleri sürdürülmektedir. Uzun yıllardır tahıl tarımının kalbinin attığı bu alan zaman içinde “Kıbrıs’ın Ekmek Sepeti” olarak anılmaya başlamıştır. KUŞKOR olarak ‘Kukla Kuş Gözlem Merkezi Projesi’ ile bu bölgenin oldukça farklı ve yakın zamana kadar göz ardı edilmiş doğal değerini gözler önüne sermeyi planlıyoruz.

Özellikle Doğu Mesarya Ovası’nın yaban hayatı açısından değeri uzun zamandır azımsanmış, hatta zayıflatılmıştır. Bu bölgenin hiçbir zaman potansiyel Natura 2000, yani Özel Çevre Koruma Bölgesi olarak düşünülmemesi maalesef alanın şu anda da korunmasını zorlaştırmaktadır. Ova boyunca yayılan sulak alanlar ve dereler,özellikle Kukla Sulakalanı, pek çok kuşa evsahipliği yapar. Özellikle kış ve bahar aylarında Kukla’daki sayıları on binlere varabilir.

KUŞKOR Kıbrıs’ın Önemli Kuş Alanlarını (ÖKA) belirlemek amacıyla 2010-2011 yılları arasında iki toplumlu bir Avrupa Birliği (AB) projesi yürüttü. Bu proje kapsamında Doğu Mesarya Ovası da ilk kez kuş varlığı bakımından değerlendirilmiş oldu. Projenin en önemli sonuçlarından bir tanesi, Doğu Mesarya Ovası’daki Kukla (Köprülü) Sulak Alanı’nını (yani sadece Köprü Barajı’nın değil etrafındaki tuzcul bataklıkları da içine alan bölgenin) da kapsayan iki farklı alanın, tarafıımızdan önerildiği gibi (Bird Life International onayı ile) uluslar arası ölçekte ÖKA olarak kabul edilmesi olmuştur. Bu başarının, gündemde olan çevre yasası ve sulak alanların korunması tüzüğü değişikliği sürecinde ÖKA’ların özellikle dikkate alınmasına ve Kuzey Kıbrıs’taki ÖKA’ların ama özellikle de Kukla Sulak Alanı’nın uzun vadeli koruma çalışmalarına katkısı olacağını umuyoruz. İnanıyoruz ki ‘Kukla Sulak Alanı Kuş Gözlem Merkezi’ projemiz alana olan ilginin artmasına yol açacak ve korunmasına büyük katkı sağlayacaktır.

AMACIMIZA NASIL ULAŞACAĞIZ?

Proje Kukla Sulak Alanının hem korunması hem de sürdürülebilir ekoturizm sayesinde kalkınmasını aşağıdakilerle başlatacak:

Bilinçlendirme

Bölge halkının etrafındaki doğal varlıklar ve ekoturizm değerlerini daha fazla takdir etmesi amacıyla bilinçlendirici toplantı ve etkinlikler düzenlenmesi

Alanın Yeniden Düzenlenmesi

Sulak alanın kuş gözlemcilerin kullanabileceği şekilde yeniden düzenlenmesi yani uygun yerlere yürüyüş yolları, kuş gözlem kulübeleri ve bilgilendirici tabelalar konulması

Kapasitenin Artırılması

Özellikle köylü, turist rehberleri ve diğer paydaşları hedefleyen toplantı ve etkinliklerler yerel kapasitenin artırılması

PROJE NE ZAMAN TAMAMLANACAK?

AB tarafından finanse edilen ‘Kukla Sulak Alanı Kuş Gözlem Merkezi’ projesi Ekim 2014’te başladı ve 2017 Mayıs’ta bitecek. Fakat daha önce de belirttiğimiz gibi bu bir başlangıçtır. Bu proje ile alan bir kuş gözlem merkezi haline getirilecek olsa da sadece bu proje ile alana binlerce turistin aniden akın etmesi tabii ki sağlanamaz. Bu nedenle kuş gözlem turizmi ile alanın korunmasına yönelik çalışmaların devam etmesi gereklidir. Ancak ve ancak alanın tanıtımına devam edilmesi ve alanın doğru şekilde yönetilmesi sayesinde Kukla Sulak Alanı sürdürülebilir kalkınma ve koruma anlayışını bir arada devam ettiği bir yer haline gelebilir. Ancak bu sayede alanı ziyaret eden turist sayısı artmaya devam edecek ve dolayısı ile yerel halk alandan gelir elde edebilecektir. Tüm bunları başarmak için ise isteğe, zamana ve daha uzun süreli mali desteğe ihtiyaç vardır.

PROJE KADROSU

KUŞKOR (Kuzey Kıbrıs Kuşları ve Doğayı Koruma Derneği) ve Beyarmudu Belediyesi ortaklığında ve Avrupa Birliği’nin maddi desteği ile gerçekleştirilmektedir.

Damla Beton

Proje Koordinatörü

1998 yılından beridir hem gönüllü hem de profesyonel arazi çalışmalarına devam etmektedir. Yıllar süresince kuş gözlemciliği yaptı ve her fırsatta kuşlar hakkında bilgi toplamıştır. Sonuç olarak bu ilgisi sayesinde 2010 yılında AB desteği ile gerçekleştirien “Kıbrıs’ın Önemli Kuş Alanlarının Belirlenmesi” projesinde araştırma sorumlusu olarak KUŞKOR tarafından işe alınmıştır. Bu iş sayesinde Kıbrıs’ın kuşları hakkında detaylı bilgi sahibi olmuştur. Halen KUŞKOR'un doğa koruma çalışmalarında hem gönüllü hem de profesyonel olarak devam etmektedir.

Prof. Anthony Martin

Sulak Alan Danışmanı

Tony Martin, İngiliz Antartika Araştırma'dan sonra 2010 yılında Dundee Universitesine katıldı. Senelerce deniz memelileri ve deniz kuşları üzerine araştırma yapmış olan Martin, Güney Georgia'da küresel anlamda potansiyel önemi olan bir koruma projesinin başına geçmek için üniversiteden ödenekli izin aldı. Yüzen adaları nasıl yaratabileceğimiz, alanda kuşgözlem yerlerini nasıl inşa edebileceğimiz ve birçok benzeri konularda bize öncülük etmiştir.

Asuman Korukoğlu

Proje Uzmanı

Orta öğretim biyoloji öğretmenidir. 2007’de British Trust for Ornithology’nin Adaçapında Sukuşlarının İzlenmesi Eğitim Sertifikası aldı. 2009-2014 arasında gerçekleşen ve ada çapında sulak alanlarda kuşların sayılarının varlığını ve eğilimlerini inceleyen Waterbirds in Cyprus çalışmasının yazarlarındandır. Yakın Doğu Üniversitesi'nde Çevre Eğitimi Ana Bilim Dalı’nda Doktora eğitimine devam etmektedir.

Cemre Nasıroğlu

Proje Asistanı

Cemre Nasıroğlu Kukla köyü sakinlerindendir. Projedeki çalışma süresince, bölgeyi izinsiz avcılardan korumak için aktif bir rol oynamıştır. Ayrıca, Kukla Sulak Alanı'nındaki tüm saha çalışmalarına destek vermiştir. Cemre köyde projenin temsilcisi görevindedir.

Proje Gönüllüleri: Robin Snape, Özgür Gökaşan, Olkan Ergüler
Proje süresince alan çalışmalarına sağladıkları çok değerli destek ve özel ilgilerinden dolayı tüm gönüllülere en içten teşekkürlerimizi sunarız.

Fotoğrafçılar: Barış Saydam, Birtan Gökeri, Ersan Korudağ, Hasan Bağlar, Olkan Ergüler, Özgür Gökaşan, Sadık Azimli, Zeki Gürsel
Proje materyallerinde kullanılan fotoğrafların çoğu yukarıdaki fotoğrafçılar tarafından çekilmiştir.

Proje